Су ресурстарын басқару
Біз су ресурстарын жауапты басқару мен сақтаудың маңыздылығын мойындаймыз және суға қатысты тәуекелдер мен әсерлерді барынша азайтуға міндеттенеміз.
Дүниежүзілік ресурстар институтының болжамы бойынша Қазақстан су стрессінің орташа және жоғары деңгейі (20–40%) бар елдер қатарына жатқызылды және 2040 жылға қарай су стрессінің өте жоғары немесе жоғары деңгейі бар елдердің қатарына кіреді. Біз суды пайдалану тиімділігін арттыру және суды тұтынуды азайту бойынша шараларды жүзеге асырып жатырмыз. Біз коржындық компанияларды, жергілікті қауымдастықтарды және мемлекеттік органдарды қоса алғанда, суға қатысты мәселелерді бірлесіп шешу үшін мүдделі тараптармен серіктестік пен ынтымақтастық орнатамыз.
Су алу
Біздің қызметіміздің ең үлкен әсері Қазақстанның батыс өңірінің Жайық және Қиғаш өзендері, Көкжиде құмдары, Пятимар су қоймалары, сондай-ақ Шарын және Бестөбе су қоймалары («Мойнақ СЭС» АҚ), Сырдария өзені мен Шардара су қоймасы, Қ. Сәтбаев атындағы арна, Шідерті арнасы (Үлкен Алматы көлі және Үлкен Алматы өзені бассейні — СЭС-тер каскады), Қапшағай су қоймасы (Қапшағай СЭС), сондай-ақ Шу-Сарысу бассейні сияқты су айдындарына тиеді. Бұл объектілер ерекше экологиялық, экономикалық, тарихи, мәдени және рекреациялық құндылықты білдіреді. GRI 303-1
Біз су тапшылығы жоғары өңірлердегі су тартуды ескереміз, WRI Aqueduct41 су стрессінің көрсеткішіне сәйкес оларға Каспий теңізінің, Арал теңізінің, Балқаш көлінің, Сырдария және Орал өзендерінің бассейндері жатады. Тапшы өңірлердегі су алу көлемі — 29,7 мың Мл, бұл жалпы көлемнің 1% — дан азын құрайды. Су тапшылығы бар өңірлерде Тұщы су алу көлемі осы жердегі су тартудың жалпы көлемінің 44% құрайды. GRI 303-3
41 Wri Aqueduct мәліметтері бойынша: жоғары санат-жалпы су жүктемесі 40-80 %, өте жоғары санат> 80 %.
Су тұтыну
Қордың технологиялық үдерістеріндегі секторлар арасында су ресурстарының ең маңызды тұтынушысы электр және жылу энергиясын өндіру секторы болып табылады — қордың жалпы су тұтынуының 64%.
Қордың су теңгерімі, мың Мл (млн м³)
Суды бұру
Су бұрудың жалпы көлемі 63 682 мың Мл құрады. 99% — дан астамы электр энергиясын өндіру кезінде жер үсті су объектілеріне СЭС су бұруды құрайды. Қысымды ұстап тұру үшін қабаттарға 133 мың Мл, 73,3 мың Мл жылу және электр энергиясын өндіру секторы күл-қож қалдықтарын күл үйінділеріне бұру үшін пайдаланылады. GRI 303-4
Қоржындық компаниялар сарқынды сулардың сапасын зертханалық өлшеуді үнемі жүргізеді. Табиғат қорғау заңнамасымен және әсерді бағалау кезінде су сапасының экологиялық нормативтері белгіленеді. GRI 303-2
Қордың су теңгерімі, мың Мл (млн м³)
| Көрсеткіш | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|
| Су алудың жалпы көлемі, соның ішінде: | 68 870,7 | 64 077,6 | 63 762,2 | 63 923,7 |
| Қордың өндірістік компанияларының қажеттіліктері:42 | 297,8 | 315,9 | 316,1 | 331,3 |
| Жер үсті су объектілері | 185,1 | 202,5 | 200,9 | 219,3 |
| Жер асті су объектілері | 49,0 | 45,9 | 40,9 | 40,1 |
| Қалалық сумен жабдықтау жүйелері | 41,1 | 45,8 | 50,6 | 52,6 |
| Бөгде ұйымдар сулары | 0,9 | 1,0 | 2,6 | 2,8 |
| Өзге сумен жабдықтау жүйелері | 21,7 | 20,7 | 21,1 | 16,5 |
| СЭС гидрогенераторларын іске қосу үшін су алу: | 68 447,9 | 63 630,6 | 63 309,6 | 63 455,5 |
| Жер үсті су объектілері | 68 447,9 | 63 630,6 | 63 309,6 | 63 455,5 |
| Жол бойында өндірілген су | 125,0 | 131,1 | 136,5 | 137,0 |
| Су бұрудың жалпы көлемі, оның ішінде: | 68 661,4 | 63 859,4 | 63 541,2 | 63 682,9 |
| Қабылдаушы объектілер бойынша Қордың өндірістік компанияларынан:43 | 125,0 | 131,1 | 136,5 | 137,0 |
| Жер үсті су объектілері | 1,1 | 1,1 | 1,3 | 1,7 |
| Жасанды жер үсті объектілеріне (сүзу өрістері, тоған-жинақтаушы, тоған-буландырғыш және т. б.) | 17,7 | 19,7 | 18,1 | 16,5 |
| Тазалау үшін үшінші тараптарға берілді | 3,5 | 3,6 | 2,3 | 3,2 |
| Басқа (күл үйіндісі) | 67,5 | 74,9 | 74,7 | 73,3 |
| СЭС-тен су бұру | 68 447,8 | 63 630,5 | 63 309,5 | 63 455,4 |
| Жер үсті су объектілері | 68 447,8 | 63 630,5 | 63 309,5 | 63 455,4 |
| Су бұру (айдау) ілеспе-қатпарлы су | 123,8 | 129,7 | 135,2 | 132,9 |
| Су тұтынудың жалпы көлемі, оның ішінде: | 68 870,7 | 64 077,6 | 63 762,2 | 63 923,7 |
| Өндірістік қажеттіліктерге44 | 149,0 | 156,1 | 146,8 | 167,0 |
| Шаруашылық-ауызсу қажеттіліктеріне | 11,4 | 11,2 | 11,5 | 10,7 |
| Пайдаланусыз үшінші тараптарға берілген | 131,3 | 143,8 | 148,0 | 145,7 |
| СЭС гидрогенераторларын іске қосу үшін | 68 447,9 | 63 630,6 | 63 309,6 | 63 455,5 |
| қабат қысымын сақтау | 125,0 | 131,1 | 136,5 | 137,0 |
| өзгелері | 6,1 | 4,8 | 9,9 | 7,9 |
Суды қабылдау және ағызуды есепке алу үшін коржындық компаниялар есептегіштер мен суды есепке алудың автоматтандырылған жүйелерін орнатты. Жасанды су объектілеріне ағызудың алдында сарқынды сулар сапа стандарттарына сәйкес тазартудан және зертханалық бақылаудан өтуі тиіс45. Сарқынды суларды тазарту физика-химиялық, механикалық және биологиялық әдістермен жүзеге асырылады. Тоқсан сайын сарқынды суларды тазарту сапасын тек аккредиттелген зертханалар ғана бақылап отырамыз, яғни нәтижесіне сенуге болады.
42 СЭС Су алуын есепке алусыз.
43 СЭС-тен су бұруды есепке алмағанда.
44 СЭС есебінсіз.
45 Ластаушы заттардың шығарындыларының нормативтері Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 10 наурыздағы №63 бұйрығымен бекітілген «Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесіне» сәйкес есептеледі. GRI 303-4
